ପର୍ବପର୍ବାଣି

ଆଷାଢ଼ ମାସର ମିଥୁନ ସଂକ୍ରାନ୍ତି ରଜ ସଂକ୍ରାନ୍ତି ରୂପେ ପରିଚିତ । ଏହି ରଜ ସଂକ୍ରାନ୍ତିକୁ ରଜ ପର୍ବ ରୂପେ କେବଳ ଓଡ଼ିଶାରେ ହିଁ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହା ଓଡ଼ିଶାର ନିଜସ୍ୱ ପର୍ବ ଏବଂ ଏକ ଗଣ ପର୍ବ । ତେବେ କାହିଁକି ଏହି ପର୍ବ ‘ରଜ’ ନାମରେ ନାମିତ ଓ କଣ ରହିଛି ଏହାର ତାତ୍ତ୍ଵିକତା, ଆସନ୍ତୁ ଏବେ ଜାଣିବା । ‘ରଜ’ ଶବ୍ଦର ବିଭିନ୍ନ ଅର୍ଥ ରହିଥିଲେ ହେଁ ଏଠାରେ ‘ରଜ’… read more »

କାର୍ତ୍ତିକ ମାସ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ନବମୀ ତିଥି “ଅଁଳା ନବମୀ” ରୂପେ ପାଳିତ ହୁଏ। ଏହି ତିଥିରେ ଦାନ-ପୁଣ୍ୟାଦି କର୍ମ କଲେ ସୌଭାଗ୍ୟ ଅର୍ଜିତ ହୁଏ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି। ଏହି “ଅଁଳା ନବମୀ” ତିଥିରେ କରାଯାଇଥିବା ପୁଣ୍ୟାଦି କେବେହେଲେ କ୍ଷୟ ହୁଏନାହିଁ ବା ଅକ୍ଷୟ ରହିଥାଏ, ତେଣୁ ଏହାକୁ “ଅକ୍ଷୟ ନବମୀ” ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଏହି “ଅକ୍ଷୟ ନବମୀ”, “ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା” ତିଥୀ ଭଳି ପବିତ୍ର ଓ ମହତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। “ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା” ତିଥିରେ ତ୍ରେତା ବା… read more »

ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ରଥଯାତ୍ରା ଉତ୍ସବ ଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଅଧିଷ୍ଠିତ ଶ୍ରୀଲିଙ୍ଗରାଜ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ରଥଯାତ୍ରା ବା ଚୈତ୍ର ଗୁଣ୍ଡିଚା ଅନ୍ୟତମ । ଏହି ପାଞ୍ଚଦିନ ବ୍ୟାପୀ ପାଳିତ ହେଉଥିବା ରଥଯାତ୍ରା ଉତ୍ସବ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଚୈତ୍ର ମାସ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥିରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏହି ଯାତ୍ରା ସମୟରେ ପ୍ରଭୁ ଲିଙ୍ଗରାଜ, ବିଜୟ ପଡିଆ ନିକଟସ୍ଥ ରାମେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିରକୁ ଗମନ କରିଥାନ୍ତି । ଅନେକ ଐତିହାସିକମାନଙ୍କ ମତରେ ଏହି ରଥଯାତ୍ରାର ସମ୍ବନ୍ଧ ବୌଦ୍ଧ କିମ୍ବା ଜୈନ ଧର୍ମ… read more »

ଭାରତର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଶକ୍ତିପୀଠ ରୂପେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଯାଜପୁରର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ମା’ ବିରଜାଙ୍କର ଦୁର୍ଗାପୂଜା ଅବସରରେ ରଥଯାତ୍ରା ଉତ୍ସବ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ରଥଯାତ୍ରା ନିମନ୍ତେ ବିଜୟା ରଥ ବା ସିଂହଧ୍ୱଜ ରଥ ଭାବେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଏହି ରଥ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟର ଶୁଭାରମ୍ଭ ଇନ୍ଦୁ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ । ପବିତ୍ର ସୁନିଆଁଠାରୁ ମା’ ବିରଜାଙ୍କର ରଥ ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ବିଲ୍ବ କାଠ ଅନୁକୂଳ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ରଥର ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀ ଓ ଆକୃତିକୁ… read more »

ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ମୁଖ୍ୟତଃ ଚାରିଗୋଟି ରଥଯାତ୍ରା ଉତ୍ସବ ଏହାର ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପୌରାଣିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରାୟତଃ ତିନି ମାସ ବ୍ୟବଧାନରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ । ଯଥା – ଚୈତ୍ର ମାସ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀରେ ଭୁବନେଶ୍ୱର ବା ଏକାମ୍ର କ୍ଷେତ୍ର ବା ଚକ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶ୍ରୀ ଲିଙ୍ଗରାଜ ଦେବଙ୍କର ରଥଯାତ୍ରା, ଆଷାଢ ମାସ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଦ୍ୱିତୀୟାରେ ପୁରୀ ବା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ କ୍ଷେତ୍ର ବା ଶଙ୍ଖ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ରଥଯାତ୍ରା, ଆଶ୍ଵିନ ମାସ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ପ୍ରତିପଦାରେ ଯାଜପୁର ବା ବିରଜା… read more »

ସମଗ୍ର ସଂସାରରେ ବିଭିନ୍ନ ଦେବାଦେବୀଙ୍କର ଯେତେସବୁ ରଥଯାତ୍ରା ଉତ୍ସବ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ, ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ରଥଯାତ୍ରା ଉତ୍ସବ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ସବୁଠାରୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଓ ସର୍ବଜନାଦୃତ । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱର ଜନସାଧାରଣ ଏହି ରଥଯାତ୍ରା ଉତ୍ସବରେ ଭକ୍ତିଭାଵ ସହକାରେ ସାମିଲ ହୋଇ ଶ୍ରୀଜୀଉମାନଙ୍କର କୃପା ଲାଭ କରିବା ନିମିତ୍ତ ଆଗ୍ରହ ସହକାରେ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥାନ୍ତି । କାରଣ ବିଶ୍ବାସ ରହିଛି ଯେ – “ଦୋଳେ ଚ ଦୋଳଗୋବିନ୍ଦଂ ଚାପେ ଚ ମଧୁସୂଦନମ୍ । ରଥେ ତୁ… read more »

ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଶାରେ, ବିଶେଷ କରି ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତିରେ ବିବିଧ ଉପାସନା ପଦ୍ଧତିର ସମନ୍ୱୟ ଘଟିଥିଲା ଜନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ହେଉଛି ‘ଦୁର୍ଗାମାଧବ’ ଉପାସନା । ତେଣୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ଓ ମା ବିମଳା ଉଭୟଙ୍କୁ ଶରତ କାଳରେ ଆଶ୍ଵିନ କୃଷ୍ଣ ଅଷ୍ଟମୀ ଠାରୁ ଆଶ୍ଵିନ ଶୁକ୍ଳ ନବମୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ (୧ ଦିନ ଦେବୀଙ୍କ ବିଶ୍ରାମ ବ୍ୟତୀତ) ଷୋଳଦିନ ପୂଜାରେ ଏକତ୍ର ‘ଦୁର୍ଗାମାଧଵ’ ରୂପେ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ନୈଋତ କୋଣରେ ମା ବିମଳାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା… read more »

ଅର୍କକ୍ଷେତ୍ର କୋଣାର୍କରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଥିବା ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କର ରଥଯାତ୍ରା ଉତ୍ସବ ପରି ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ପୁରୀରେ ମଧ୍ୟ ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କର ରଥଯାତ୍ରା ଉତ୍ସବ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିଧିରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଥିବା ଏହି ରଥଯାତ୍ରାରେ କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିରର ଗର୍ଭଗୃହରୁ ଅଣାଯାଇଥିବା ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କର ଧାତବ ଉତ୍ସବ ପ୍ରତିମାଦ୍ବୟ – ‘ଉତ୍ତରାୟଣ’ ଓ ‘ଦକ୍ଷିଣାୟଣ’ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥାନ୍ତି । ତେବେ କୋଣାର୍କରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କର ରଥଯାତ୍ରା ଉତ୍ସବଟି ପୌଷମାସ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଦଶମୀ ତିଥି ବା ଶାମ୍ବ ଦଶମୀ ତିଥିରେ… read more »